Waarom toch die rot-emoties?

Ik wil jullie graag wat meer vertellen over emoties. Vaak hoor ik mensen zeggen dat ze er liever vanaf willen. Maar dat lijkt me niet zo’n goed idee!

Wat zijn emoties?

Om het overzichtelijk te houden spreken we vaak over vier basis-emoties: bang, blij, bedroefd en boos. De vier B’s. Er zijn nog veel meer emoties maar de meeste zijn combinaties van deze vier. Deze basis-emoties kunnen verschillen in intensiteit. Een beetje boos is bijvoorbeeld irritatie, heel erg boos is woedend. Een beetje bang is zorgen maken, heel erg bang is paniek.

Signaalfunctie

Een emotie heeft meerdere aspecten. Zo heeft het een lichamelijke component: je voelt het ergens in je lichaam. Bijvoorbeeld knikkende knieën als je heel erg geschrokken bent. Ook kan het zijn dat er bepaalde gedachten meespelen. Bijvoorbeeld bij boos zijn: dit mag niet zo gebeuren, ik wil dit niet. Daarnaast zit er vaak een neiging in een emotie. Bij bang zijn kun je de neiging hebben om te vluchten of ineenkrimpen. Bij boos zijn is de neiging vaak groter maken en eropaf gaan. Bij verdriet kan het terugtrekken zijn. En bij de emotie blij er juist naar toe willen.

Ik noem het met name een neiging. Want je hebt meestal een keuze hoe je werkelijk gaat reageren, ook als voelt het soms als een automatische reactie. De uitzondering hierop is een trauma reactie. Dan heb je geen keuze: je lichaam en brein kiezen; je vlucht, vecht of bevriest.

Wat wil jouw emotie je vertellen?

En nu komen we bij het belangrijkst. Emoties geven een signaal af. Ze vertellen je iets over jezelf, over de ander of over de wereld. Als we de emoties langslopen dan vertelt boos je dat er een grens van jou wordt overschreden. Er gebeurt iets dat je niet eerlijk vindt, of waarvan jij op dat moment vindt dat het niet zou moeten zijn. Bang vertelt je dat het niet veilig is. Dat je alert moet zijn. Blij vertelt je dat dit iets is dat je vaker zou willen doen, wat je nog meer wilt beleven. En bedroefd vertelt je dat je iets mist, dat er een behoefte niet wordt vervuld.

Stel nou dat je die emoties niet zou hebben. Dan kan iedereen over je grenzen gaan, want je voelt geen boos. Of je zorgt niet dat wat je mist wordt vervuld. Of je houdt jezelf niet veilig.
Ik moet vaak aan de analogie denken van kinderen die een ziekte hebben waarbij de pijn niet in hun brein wordt verwerkt (congenitale analgesie). Die kunnen niet goed voor hun lijf zorgen en overleven dit soms niet. Want ze voelen de pijn niet die aangeeft dat er iets niet goed is. Ik denk dat dit niet veel anders is met emoties. Ook de negatieve heb je nodig om te overleven.

En als je geen emoties voelt?

Misschien heb je iets meegemaakt waardoor je hebt besloten om jouw emoties weg te duwen of jezelf af te leiden. Door bijvoorbeeld te overeten, middelen te gebruiken, heel hard te werken of te sporten, of heel veel TV kijken. Zo’n strategie levert meestal nog meer problemen op en bovendien lukt het ook niet altijd. De emoties piepen er toch soms doorheen.
Als het je vaak wel lukt om emoties te vermijden dan vermijd je helaas ook de emotie Blij. Dus ook het vermogen om van de lente te genieten of lief te hebben.
Daarnaast mis je een leidraad in je leven. Want je voelt niet meer wat je leuk vindt, wat je niet wilt, geen downs en dus geen ups. Je weet niet meer wat je wilt en hoe je je leven wilt leiden. Dus er is iets voor te zeggen om emoties wel toe te laten.

Een volgende keer kunnen we het hebben over wat je kunt doen als je emoties heel overweldigend zijn. Voor nu houd ik het bij wanneer je jouw emoties niet meer goed kunt voelen. Wat kun je doen om er weer meer contact mee te krijgen? Hierbij een paar oefeningen.

1. Zet een wekker in je mobiel, bijvoorbeeld 2x per dag, en kijk van binnen welke emotie er speelt en in welke intensiteit. Dit is best lastig als je emoties niet zo intens zijn, maar oefening baart kunst.
2. Geef een rapportcijfer aan de dag. Stel je dan eerst de vraag: waarom niet hoger? Dan kom je achter de dingen die je niet leuk of prettig vindt. Kijk eens of hier een van de basis-emoties bij hoort. Maakt het je boos, of verdrietig of bang? Daarna stel je de vraag: waarom niet lager? Dan kom je achter de dingen die je prettig vindt of waar je blij van wordt. Doe het steeds in deze volgorde zodat je eindigt met wat er die dag fijn was.

Ik hoop dat ik je hiermee weer wat meer inzicht heb gegeven in wat er met je gebeurt. En manieren om hiermee om te gaan.